Rzeźnicy i lekarze. Makabryczny świat medycyny i rewolucja Josepha Listera.

Książka autorstwa Lindsey Fitzharris będącej doktorem historii nauki przedstawia historię życia jednego z najbardziej znanych lekarzy – Josepha Listera, nazywanego ojcem antyseptyki.

Pierwszym, co zauważyć można w trakcie czytania książki to naturalistyczne opisy wykonywanych czynności medycznych. Już w prologu wita nas opis amputacji nogi, która odbyła się w 1846 roku w londyńskim szpitalu należącym do Univeristy College. W dosadny sposób możemy się przekonać o tym, jakie warunki w owych czasach panowały na sali operacyjnej – operacje chirurgiczne odbywały się w ostateczności, w momencie gdy była to jedyna możliwość ratowania życia pacjenta, a im szybciej były przeprowadzone, tym lepiej dla chorego. Jednocześnie autorka wskazuje na fakt, że zdecydowanie większy odsetek operacji przeprowadzonych w szpitalu (a nie w domu pacjenta) kończyła się śmiercią operowanego. W brutalny sposób jesteśmy zaznajamiani z faktem rzadkiego mycia rąk przez lekarzy w wiktoriańskiej Anglii, a także z brakiem odkażania ran. Otóż to właśnie  – odkażania ran.

Książka ta opowiada wszakże o ojcu odkażania ran, jak nazywa się antyseptykę. W trakcie czytania jedenastu rozdziałów książki (a także epilogu opowiadającym o śmierci Listera) dowiadujemy się jak kształtowało się podejście tego brytyjskiego lekarza do czystości na sali operacyjnej, a także jak stopniowo wprowadzał on humanitaryzm w trakcie przeprowadzania zabiegów. Jego działania bezsprzecznie zrewolucjonizowały medycynę jako naukę.

W książce znajdują się również opisy pracy znamienitych lekarzy pracujących w tym samym czasie, co Lister. Wyróżnić możemy tutaj między innymi Roberta Listona (autora rzeczonej amputacji z 1846 roku), Ignaz Semmelweis (Węgier, który zauważył korelację między przeprowadzeniem sekcji zwłok, a śmierciom pacjentem na gorączkę połogową), a także bliskich współpracowników Listera – np. Jamesa Syme’a.

Pomimo niewątpliwych osiągnięć poznajemy naszego bohatera z jego empatycznej strony – będąc już starszym człowiekiem jedyne czego pragnął, to aby jego osiągnięcia naukowe nie zostały zaprzepaszczone, lecz zostały użyte przez przyszłych lekarzy. Biorąc to wszystko pod uwagę można nazwać go aniołem stróżem pacjentów.

W moim przekonaniu jest to bardzo dobra pozycja prezentująca XVIII i XIX wieczną historię chirurgii. Sceny w niej przedstawione nie przypadną do gustu czytaczom o słabszych nerwach, lecz właśnie opisy warunków jakie panowały w tym czasie, a także jak przebiegały zabiegi uświadamiają nam jakie spotkało nas szczęście, że te czasy są już za nami.

Radosław Frelek

Fitzharris Lindsey, Rzeźnicy i lekarze. Makabryczny świat medycyny i rewolucja Josepha Listera, Kraków 2018, Wydawnictwo Znak